Κοινωνική Πολιτική: Αναδιανεμητικά ή με δανεικά???

Όταν συνέβησαν τα παρακάτω γεγονότα δεν είχα πάει καν δημοτικό. Τα ανακάλυψα πρόσφατα. Το άρθρο της «Καθημερινής» αναφέρεται στην παραίτηση Δρεττάκη από υπουργός Οικονομικών το 1982, λόγω της τροποποίησης (ουσιαστικά κατάργησης από τον Παπανδρέου) του Νόμου του Δρετάκη για την φορολόγηση της μεγάλης ακίνητης περιουσίας. Η τρέχουσα κρίση του χρέους που βιώνει η Ελλάδα μπορεί να ερμηνευθεί (έστω και μερικώς) και από τον τρόπο με τον οποίο ασκήθηκε η «κοινωνική πολιτική» (με εισαγωγικά γιατί ποτέ δεν υλοποιήθηκε με σωστό τρόπο όπως για παράδειγμα στα Δυτικοευρωπαϊκά κράτη) στην Ελλάδα από το ’80 μέχρι σήμερα. Πολιτική που στηρίχθηκε στα δανεικά και όχι στην αναδιανομή του πλούτου στην Ελλάδα.

Αφηγησεις: Πώς ανετράπη ο πρώτος υπουργός Οικονομικών του ΠΑΣΟΚ

Η πρώτη τετραετία του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία, δηλαδή από τον Οκτώβριο του 1981 μέχρι τον Ιούνιο του 1985 ήταν τόσο θυελλώδης ώστε μέσα στον γενικό ενθουσιασμό των οπαδών του για τις παροχές που βελτίωναν το επίπεδο ζωής των μέχρι χθες αποκλήρων της ελληνικής κοινωνίας, χάθηκαν σοβαρές εκδηλώσεις αυταρχισμού από την πλευρά του Ανδρέα, που παραβίαζαν στοιχειώδεις αρχές κομματικής νομιμότητας, αλλά και πολιτικής ηθικής. Και πράγματι, στη διάρκεια αυτής της τετραετίας, που όπως έδειξε και η δημοσκόπηση της VPRC («Καθημερινή» 12 Δεκεμβρίου 2007), θεωρείται από τους ερωτηθέντες ως η καλύτερη της μεταπολίτευσης, λόγω των οικονομικών παροχών προς εργαζόμενους και αγρότες, διεπράχθη από τον Ανδρέα ομαδική σφαγή των στελεχών πρώτης γραμμής που είχαν επιλεγεί από τον ίδιο για να διευθύνουν την οικονομική πολιτική. Ο πρώτος υπουργός Οικονομικών του ΠΑΣΟΚ ο κ. Μανώλης Δρεττάκης παραιτήθηκε οκτώ μόλις μήνες μετά την ανάληψη του χαρτοφυλακίου του, ο υπουργός Συντονισμού κ. Απ. Λάζαρης στην ίδια περίπου περίοδο έμεινε εκτός κυβερνήσεως, γιατί ο Ανδρέας δεν τον συμπεριέλαβε στον ανασχηματισμό του Ιουλίου 1982, ο διαδεχθείς τον Δρεττάκη ως υπουργός Οικονομικών κ. Δημ. Κουλουριάνος, ύστερα από σύντομη θητεία απογοητευμένος υποβάλλει την παραίτησή του και ο διαδεχθείς τον Λάζαρη κ. Γερ. Αρσένης έβγαλε μέχρι τις εκλογές του 1985 μια περιπετειώδη θητεία για να αποπεμφθεί εν συνεχεία από τον Ανδρέα. Ενα σκηνικό όπου «η επανάσταση τρώει τα παιδιά της», είχε στηθεί μέσα στο ΠΑΣΟΚ, με πρωταγωνιστές τον Ανδρέα που αισθανόταν παντοδύναμος και τον κομματικό μηχανισμό που πριόνιζε όσους υπουργούς ήθελαν να δημιουργήσουν μια υγιή οικονομία, και τον Μένιο Κουτσόγιωργα να βυσσοδομεί εναντίον όσων δεν αποδέχονταν το λαϊκίστικο στυλ του.

Για τις περιπετειώδεις θητείες των κ. Λάζαρη, Αρσένη και Κουλουριάνου, έχω ήδη γράψει εκτενή σημειώματα, τα οποία συμπληρώνω τώρα με μια αφήγηση για τη θητεία Δρεττάκη στο υπουργείο της Καραγεώργη Σερβίας, η οποία έληξε πρόωρα και άδικα με την παραίτησή του στις 23 Ιουνίου 1982. Η παραίτηση Δρεττάκη που έγινε για λόγους πολιτικής και ηθικής ευθιξίας, διαφέρει από όλες τις προηγούμενες γιατί απετέλεσε ένα πολιτικό και ηθικό στίγμα για το ΠΑΣΟΚ, αφού ήταν αποτέλεσμα της ωμής παρέμβασης στην οικονομική πολιτική των μεγάλων οικονομικών συμφερόντων. Η παρέμβαση αυτή που εκδηλώθηκε, οργανώθηκε και επέτυχε τον στόχο της μέσα στους πρώτους κιόλας μήνες της εξουσίας του ΠΑΣΟΚ, απεκάλυψε τη βαθιά αντίφαση του σοσιαλισμού που είχε επαγγελθεί ο Ανδρέας και είχαν πιστέψει οι οπαδοί του. Οι μη προνομιούχοι που είχαν όντως ευεργετηθεί από τον Ανδρέα με τις μεγάλες μισθολογικές αυξήσεις, την ΑΤΑ, το ΕΣΥ κ.λπ., δεν είχαν γίνει εξουσία όπως νόμιζαν, αφού τα μεγάλα οικονομικά συμφέροντα μπορούσαν να καταργούν ακόμη και ψηφισμένους από τη Βουλή νόμους και να αρνούνται να πληρώσουν τους οφειλόμενους φόρους.

Και όντως αυτά τα συμφέροντα «έφαγαν» τον Δρεττάκη, αφού τις αξιώσεις τους τις απεδέχθη ο Ανδρέας, ενώ οι συνάδελφοι του κ. Δρεττάκη στο οικονομικό επιτελείο εσιώπησαν. «Δειλοί, μοιραίοι και άβουλοι» γύρισαν την πλάτη στην αυθαιρεσία για να υποστούν σε λίγο διάστημα και αυτοί την ίδια μεταχείριση.

Σύγκρουση

Αλλά ας περιγράψω τα γεγονότα όπως τα έζησα στην πολυτάραχη αυτή περίοδο σαν συντάκτης της «Καθημερινής», υπεύθυνος για το ρεπορτάζ στα υπουργεία Συντονισμού και Οικονομικών. Ο κ. Δρεττάκης είχε ξεκινήσει στο τέλος Οκτωβρίου 1981 ομαλά την υπουργία του στην Καραγεώργη Σερβίας, παρότι ο δύσκολος χαρακτήρας του τον είχε φέρει σε κάθετη σύγκρουση με τη Νέα Δημοκρατία και τον προκάτοχό του υπουργό κ. Μιλτ. Εβερτ. Εκανε απογραφή στο υπουργείο και ισχυρίσθηκε ότι ο Εβερτ του άφησε κρυφά χρέη 250 δισ. δρχ. Για να τα καλύψει σύναψε δάνειο από την Τράπεζα της Ελλάδος και έτσι αυτά τα χρέη μεταφέρθηκαν στο δημόσιο χρέος της χώρας. Εφτιαξε έναν προϋπολογισμό που τα πήγε καλά στην εκτέλεσή του (το 1982 και το δημόσιο έλλειμμα και ο πληθωρισμός ήταν χαμηλότερα του 1981) και άρχισε να μπαίνει μια τάξη στα δημόσια οικονομικά, παρ’ ότι οι δαπάνες επιβαρύνθηκαν με την καταβολή της ΑΤΑ στους δημοσίους υπαλλήλους και συνταξιούχους που ήταν βασική προεκλογική επαγγελία του ΠΑΣΟΚ.

Αλλωστε, ο Δρεττάκης στη δράση του στο υπουργείο Οικονομικών είχε σαν οδηγό προσανατολισμού τη διακήρυξη της κυβερνητικής πολιτικής του ΠΑΣΟΚ που είχε εγκριθεί τον Ιούλιο του 1981 από την Κεντρική Επιτροπή του κόμματος και είχε επαναληφθεί σαν κυβερνητική δέσμευση στις προγραμματικές δηλώσεις του Ανδρέα στη Βουλή τον Νοέμβριο του 1981. Στο πλαίσιο αυτών των δεσμεύσεων ο κ. Δρεττάκης ετοίμασε ένα φορολογικό νομοσχέδιο στο οποίο συμπεριελήφθησαν οι πρώτες ιδέες για τις αντικειμενικές αξίες στα ακίνητα κ.λπ. Η κρίση όμως που κατέληξε στην παραίτηση άρχισε να κυοφορείται από τη στιγμή που ο Δρεττάκης απεφάσισε να κάνει πράξη τη φορολογία στα ακίνητα που περιλαμβάνονταν στο πρόγραμμα του ΠΑΣΟΚ. Ετοίμασε με επιμέλεια το σχετικό νομοσχέδιο και το έθεσε υπόψη του Κυβερνητικού Συμβουλίου Οικονομικής Πολιτικής, του λεγομένου ΚΥΣΟΠ.

Στη συνεδρίαση αυτή του ΚΥΣΟΠ που έγινε πριν από το Πάσχα του 1982 προήδρευε ο Ανδρέας Παπανδρέου και μετείχαν ο Λάζαρης, ως υπουργός Συντονισμού, ο Αρσένης ως διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος, ο Κουλουριάνος ως διοικητής της ΕΤΒΑ, ο Γεννηματάς ως υπουργός Εσωτερικών και ο υπουργός Οικονομικών κ. Μανόλης Δρεττάκης. Ο τελευταίος εισηγήθηκε τις βασικές αρχές του νομοσχεδίου που είχε αρχίσει να συντάσσει και το ΚΥΣΟΠ ομόφωνα έδωσε τη συγκατάθεσή του. Προβλεπόταν αφορολόγητο 25 εκατομμυρίων και η φορολόγηση γινόταν κλιμακωτά με αυξανόμενους συντελεστές, ανάλογα με το ύψος της περιουσίας.

Ενθουσιασμένος ο Δρεττάκης προώθησε το νομοσχέδιο στη Βουλή όπου ψηφίσθηκε πανηγυρικά τον Μάιο του 1982 και ετέθη αμέσως σε εφαρμογή. Σε λίγες ημέρες μάλιστα είχαν υποβληθεί πάνω από 1 εκατομμύριο δηλώσεις φορολογουμένων με αναγραφή της ακίνητης περιουσίας τους. Και ακριβώς, αυτή τη στιγμή του θριάμβου, αφού το σοσιαλιστικό ΠΑΣΟΚ φορολογούσε τον πλούτο όπως αυτός εκφραζόταν με την ακίνητη περιουσία, ξεσπάει σαν κεραυνός η κρίση. Ο Δρεττάκης ειδοποιείται από το Καστρί ότι ο Ανδρέας απεφάσισε να τροποποιήσει τον νόμο και να ορίσει ότι δήλωση υπαγωγής στη φορολογία ακίνητης περιουσίας θα κάνει προαιρετικά όποιος εκτιμά ότι η αξία της υπερβαίνει τα όρια του νόμου. Ο Δρεττάκης αισθάνεται κεραυνόπληκτος και δηλώνει ότι εάν ο πρωθυπουργός προβεί σε τέτοια ανακοίνωση, αυτός θα παραιτηθεί. Και όμως, ο Ανδρέας με την παντοδυναμία που είχε εκείνη την εποχή, το απετόλμησε. Με μια απλή δήλωσή του στη Βουλή ανακοίνωσε την τροποποίηση ψηφισμένου από τη Βουλή νόμου. «Χωρίς λύπη, χωρίς περίσκεψη, χωρίς αιδώ», όπως λέγει και ο Καβάφης, η ηθική, πολιτική και συνταγματική τάξη κατελύθη και ουδείς υπουργός ή βουλευτής του ΠΑΣΟΚ εψέλλισε μια αντίρρηση! Μόνο αργότερα ο Κουλουριάνος που τον διεδέχθη στο υπουργείο Οικονομικών προσπάθησε να επανορθώσει, αλλά ο Γεννηματάς δεν δέχθηκε την είσπραξη του φόρου από τους δήμους.

Τι είχε συμβεί, όμως, για να αλλάξει μέσα σε λίγες ημέρες γραμμή ο Ανδρέας; Η αλήθεια είναι ότι εναντίον του νόμου του Δρεττάκη υπήρξε μια έντονη αντίδραση από ισχυρά συμφέροντα που ξεκινούσαν από την Εκκλησία (της οποίας η μεγάλη περιουσία θα εξοντωνόταν φορολογικά), περνούσαν από τον Σύνδεσμο Ελληνικών Βιομηχανιών και έφθαναν στους μεγαλοξενοδόχους. Ο διοικητής της Εθνικής Τράπεζας και στενός φίλος του Ανδρέα κ. Στέλιος Παναγόπουλος, είχε σπεύσει στο Καστρί για να τον προειδοποιήσει ότι η εφαρμογή του νόμου του Δρεττάκη θα αποδεικνυόταν καταστροφική για την οικονομία. Ακόμη και ο γαμβρός του, ο Θόδωρος Κατσανέβας μια μέρα που γύριζαν μαζί το απόγευμα από το Λαγονήσι, του είπε «αν ήξερες τι φόρο θα πληρώσεις για το Καστρί δεν θα κοιμόσουν». Βέβαια, ο Κατσανέβας αργότερα μου είπε ότι επί της αρχής ήταν σύμφωνος με τον νόμο, πίστευε όμως ότι ορισμένα ιστορικά κτίρια, όπως π.χ. το Καστρί έπρεπε να εξαιρεθούν, διαφορετικά οι ιδιοκτήτες τους θα έπρεπε να τα κάνουν μεζονέτες για να πληρώσουν τους φόρους!

Ο Δρεττάκης έσπευσε στο Καστρί με δύο παραιτήσεις στην τσέπη. Την παραίτηση από υπουργός και την παραίτηση από βουλευτής. Ο Ανδρέας δεν τις απεδέχθη και μέρες ολόκληρες προσπαθούσε να τον μεταπείσει λέγοντάς του: «Μανόλη πρέπει να μείνεις» και στη συνέχεια του προσέφερε άλλο υπουργείο. Ο Δρεττάκης, όμως, ήταν ανένδοτος και έφυγε από το υπουργείο Οικονομικών με το κεφάλι ψηλά. Από το αξίωμα του βουλευτή παραιτήθηκε δύο χρόνια αργότερα, το 1984. Ολα αυτά τα χρόνια δεν μίλησε ποτέ για όσα υπέστη αυτές τις δύσκολες ημέρες του Ιουνίου του 1982. Δεν κατονόμασε τα συμφέροντα που τον πολέμησαν, ούτε και εξέφρασε την πικρία του για τους συντρόφους του που δεν τον στήριξαν. Σήκωσε μόνος του και με σεμνότητα τον σταυρό του μαρτυρίου.

Πηγή: Καθημερινή