ΚΑΙ ΜΕΤΑ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΣΤΟ ΔΝΤ

25.04.10

Εξακολουθεί η Ελλάδα να είναι παγκόσμιο πειραματόζωο

Του
Γιάννη Δραγασάκη*

Σε ό, τι αφορά στην Ελλάδα. Η συμβολή του μηχανισμού στη διαχείριση του χρέους είναι αμφίβολη. Δεν αποκλείεται, λένε οι ειδικοί, να συνεχίσουν ν’ ανεβαίνουν τα spreads, διότι οι ιδιώτες κάτοχοι των ομολόγων, ξέροντας ότι η πολιτική του ΔΝΤ θα δημιουργήσει ύφεση, θα αμφιβάλουν τώρα πια όχι για το δημόσιο αυτό καθ’ εαυτό αλλά για το αν μια χώρα σε ύφεση θα μπορεί κάποτε να εξασφαλίσει την αποπληρωμή του συσσωρεμένου χρέους. Άρα το έδαφος παραμένει ολισθηρό, και να είμαστε ανοιχτοί σε νέες, ακόμη χειρότερες εκδοχές της ελληνικής κρίσης.

Σε ό, τι αφορά στα μέτρα, αφενός υλοποιείται το πρόγραμμα που ήδη έχει εξαγγείλει η κυβέρνηση στις 3 Μάρτη. Τώρα το Δ.Ν.Τ. θα ζητήσει η μείωση μισθών να επεκταθεί και στον ιδιωτικό τομέα. Η λογική τους είναι ότι ‘εφόσον δεν έχετε εθνικό νόμισμα να υποτιμήσετε, πρέπει να υποτιμήσετε τους μισθούς’. Λένε τιμές και μισθούς, αλλά επειδή οι τιμές δεν πέφτουν λόγω της μονοπωλιακής διάρθρωσης της οικονομίας θα έχουμε μείωση μισθών.
Το δεύτερο μεγάλο θύμα είναι το ασφαλιστικό όπου εδώ δεν είναι απλά η περικοπή των συντάξεων, η άνοδος των ορίων ηλικίας κτλ. Είναι πιο επιθετικός, απαιτείται η διάλυση της κοινωνικής ασφάλισης όπως τη γνωρίσαμε, ο διαχωρισμός της σε δύο συντάξεις, μια εθνική της τάξης των 300 - 360 ευρώ το πολύ και από εκεί και πέρα μια ανταποδοτική σύνταξη.
Ο στρατηγικός στόχος εδώ είναι ο εξής: επειδή προβλέπεται ότι σε μια φθίνουσα οικονομία θα επέλθει στο μέλλον σύγκρουση και δυσκολία σ΄ ό, τι αφορά στη διανομή της πίτας ανάμεσα σε τόκους και συντάξεις, ο στόχος είναι να διασφαλιστεί από τώρα με τρόπο θεσμικό ότι η αύξηση των δαπανών για τις συντάξεις δεν θα απειλήσουν τις προσόδους των πιστωτών.
Γι’ αυτό απαιτούν να θεσμοθετηθεί ότι το κονδύλι για τις συντάξεις θα είναι σταθερό αιωνίως, ως το 2050, και δεν θα υπερβαίνει αυτό που ήταν το 2008 δηλαδή 4,5% του ΑΕΠ, τόσο πρέπει να είναι και το 2020 και το 2030 και 2040, παρ’ όλο που οι συνταξιούχοι θα διπλασιασθούν! Αυτό είναι το κλειδί, κατά την άποψή μου, του σχεδίου και η έλευση του ΔΝΤ σε μεγάλο βαθμό γίνεται για να επιβληθεί αυτή η ρύθμιση «βόμβα» στα θεμέλια της κοινωνίας για όλα τα επόμενα χρόνια.
Δεν θα επεκταθώ σε άλλα μέτρα, είναι προφανές ότι θα έχουμε και νέο κύμα ιδιωτικοποιήσεων, απελευθερώσεων κλπ, και όλα αυτά θα δικαιολογηθούν στο όνομα της ανάπτυξης.

Στην παγίδα του χρέους

Οι συνέπειες πρέπει να μελετηθούν. Με τα δεδομένα που έχουμε ως τώρα φαίνεται ότι θα έχουμε ύφεση απροσδιόριστης έντασης και διάρκειας. Ήδη εκτιμούν από -2% έως -4% για φέτος. Η δεύτερη διάσταση είναι η ανεργία, τουλάχιστον 12% - 13% για τα επόμενα δυο χρόνια, που σημαίνει πραγματική πάνω από 15%. Αναδιάρθρωση της οικονομίας με κλείσιμο μικρών, αλλά όχι μόνο, επιχειρήσεων. Αναδιάρθρωση της οικονομίας με αποτέλεσμα τη μεγαλύτερη συγκέντρωση του κεφαλαίου και το μονοπωλιακό έλεγχό της. Μεγαλύτερη εξάρτηση από το χρηματιστικό κεφάλαιο.
Με όλες αυτές τις θυσίες υπάρχει περίπτωση να λυθεί το πρόβλημα; Το ΔΝΤ έχει ένα μοντέλο το οποίο προβλέπει δυο πράγματα. Αυτά που είπα και άλλα που φέρνουν την ύφεση και δεύτερον υποτίμηση του εθνικού νομίσματος που δημιουργεί μια πληθωριστική ανάπτυξη που εξισορροπεί την ύφεση. Στην Ελλάδα υπάρχει το πρώτο σκέλος χωρίς το δεύτερο. Εξακολουθεί η Ελλάδα να είναι παγκόσμιο πειραματόζωο, για να δούμε τι θα συμβεί αν εφαρμοσθεί αυτό που ονομάζουν ‘εσωτερική υποτίμηση’.
Δική μας εκτίμηση είναι ότι η Ελλάδα, μ΄ όλη αυτή την πολιτική, είναι μέσα στην παγίδα του χρέους. Κυρίως, όμως, πρέπει να δούμε ότι η κρίση απ’ εδώ και πέρα παύει να είναι ένα οικονομικό φαινόμενο, είναι κυρίως κοινωνικό, πολιτισμικό και πρέπει να στρέψουμε την προσοχή μας, με ένταση, και σ’ αυτές τις πλευρές.
Το σημαντικότερο, από μια άποψη, ερώτημα είναι το τι θα μπορούσε να γίνει, τι δεν έγινε. Βεβαίως, μιλώντας για μια καπιταλιστική κρίση, παγκόσμια, δομικού χαρακτήρα, για έξοδο απ’ αυτή την κρίση προφανώς πρέπει να μιλήσουμε για μία κοινωνία η οποία αντιμετωπίζει και τις αιτίες των κρίσεων, και όχι μόνο την υπέρβαση αυτής της κρίσης. Άρα, θέλω να πω, ο αγώνας εδώ και η συζήτηση για τη διέξοδο πρέπει να είναι συνυφασμένα με τον αγώνα για την υπέρβαση του καπιταλισμού. Διαφορετικά όλα τα άλλα θα έχουν τα όριά τους. Όμως για τις ανάγκες της σημερινής συζήτησης θα περιοριστώ στα συγκεκριμένα.

Υπήρχε διαφορετική
αντιμετώπιση

Θα μπορούσε από τον Οκτώβρη, έστω, να υπάρξει μια διαφορετική αντιμετώπιση της κρίσης του χρέους και να αποφύγουμε ό, τι ζούμε σήμερα; Νομίζω ναι. Για τους εξής συγκεκριμένους λόγους. Αν δείτε, πρώτον, τα συγκριτικά στοιχεία Ελλάδας και ΕΕ, η απόκλιση δεν είναι τόσο στο σκέλος των δαπανών αλλά των εσόδων. Έχουμε πολύ λιγότερα έσοδα, ως ποσοστό του ΑΕΠ, σε σχέση με τις άλλες χώρες. Υπάρχει ένα περιθώριο, 5 ποσοστιαίες μονάδες, να βελτιωθούν τα έσοδα αν έχουμε ένα δίκαιο φορολογικό σύστημα και αν αντιμετωπισθεί η φοροδιαφυγή. Δεύτερον η Ελλάδα είναι η χώρα με τους μεγαλύτερους εξοπλισμούς σ’ όλη την Ευρώπη. Τρίτον οι δημόσιες δαπάνες. Έχω τη γνώμη ότι στην αριστερά έχουμε υποτιμήσει αυτό το θέμα, διότι έχουμε αφήσει να εννοηθεί ότι αριστερή πολιτική δαπανών είναι η αύξηση των δαπανών. Να αποσαφηνίσουμε ότι αριστερή πολιτική είναι η πολιτική αύξησης της κοινωνικής αποτελεσματικότητας των δαπανών. Αν το προσεγγίσουμε έτσι το ζήτημα μπορούμε να διαπιστώσουμε ότι υπάρχουν και περιθώρια μείωσης των δαπανών και κυρίως βελτίωσης της κοινωνικής αποτελεσματικότητάς τους. Τέταρτον, υπήρχε δημόσια περιουσία χωρίς καν καταγραφή. Πέμπτον, υπάρχει ένα θέμα στρατηγικής δανεισμού. Υπήρχαν εναλλακτικές πηγές δανεισμού, ας πούμε απ΄ την Κίνα, τους Άραβες, τη Ρωσία, κτλ; Η κυβέρνηση πρέπει να απαντήσει. Έκτον, μέτρα ανάσχεσης της κρίσης, όπως τα λέγαμε από το 2008, να μην βαθύνει η ύφεση κλπ. Με δημόσιες επενδύσεις, δημόσιες πολιτικές για την υγεία, το περιβάλλον, επιτάχυνση απορρόφησης του ΕΣΠΑ. Τίποτε απ’ όλα αυτά δεν έγινε. Μια άλλη πολιτική διαπραγμάτευση με τους Ευρωπαίους, ενεργότερη αξιοποίηση, ό, τι επιχειρήσαμε να κάνουμε εμείς, ένα μικρό κόμμα, ο ΣΥΡΙΖΑ, ο Συνασπισμός. Με χώρες που έχουν ή θα αντιμετωπίσουν το ίδιο πρόβλημα. Το συμπέρασμα είναι ότι υπήρχαν άλλες δυνατότητες οι οποίες δεν αξιοποιήθηκαν και μερικές υπάρχουν και σήμερα.
Ζούμε, νομίζω, μια κατάσταση η οποία υπερβαίνει τη συγκυρία, το δικομματικό σύστημα, όπως έχει δομηθεί. Δεν μπορεί να υπάρξει διέξοδος ή πολιτικές ή πρωτοβουλίες διεξόδου μέσα απ’ αυτό. Νομίζω ότι έχει έλθει η ώρα της κοινωνίας. Και ακριβώς ευθύνη της Αριστεράς σήμερα είναι να βρει εκείνες τις στρατηγικές μέσα στις οποίες θα ενεργοποιηθεί η κοινωνία και οι εργαζόμενοι και ο κόσμος της εργασίας και της γνώσης σε πρώτη γραμμή, ούτως ώστε να μετατρέψουμε αυτή την κρίση σε μια ευκαιρία ανάπτυξης και ανάτασης του κινήματος, για έναν νέο κοινωνικό και πολιτικό συνασπισμό εξουσίας, που θα εφαρμόσει ένα σύγχρονο πρόγραμμα παραγωγικής ανασυγκρότησης της χώρας, για ένα ριζικό μετασχηματισμό του κράτους και της κοινωνίας.


Τέσσερις Αρχές για μια αριστερή πολιτική

Δεν αρκούν μέτρα παραμετρικά. Έχουμε μπει σε νέο στάδιο όπου τίθενται μεγάλα θέματα σ’ ό, τι αφορά στη ρύθμιση του συσσωρεμένου χρέους και σε ό, τι αφορά στην ανάπτυξη και στον τύπο της ανάπτυξης, από ποιον και για ποιον. Θα απαριθμήσω τέσσερις αρχές που, κατά τη γνώμη μου, έχουν σημασία για τη συγκρότηση μιας εναλλακτικής αριστερής πολιτικής.
Πρώτη Αρχή. Υπάρχει ένας πληθωρισμός ιδεών και προτάσεων: να ζητήσουμε στάση πληρωμών, αναρρύθμιση, αναδιάρθρωση του χρέους, αναδιαπραγμάτευση, διαγραφή μέρους του χρέους κτλ. Έχει, νομίζω. σημασία να συμφωνήσουμε ότι όλα αυτά είναι σημαντικά, εννοώ η αναδιάρθρωση, η αναρρύθμιση, η διαγραφή μέρους του χρέους είναι σημαντική και αναγκαία και ίσως καταστεί και αναπόφευκτη. Όμως το χρέος δεν παύει να είναι σύμπτωμα. Και όχι αιτία. Άρα η όποια ρύθμιση του χρέους είναι μεν αναγκαία, όχι πανάκια. Πρέπει επομένως να το δούμε ως μέσο για την υλοποίηση ενός προγράμματος. Δηλαδή, αν μας σβήσει κάποιος το μισό χρέος και δεν έχουμε κρίση, αν συνεχίσει η οικονομία και το κράτος να λειτουργούν έτσι, σε λίγα χρόνια θα έχουμε ξανά κρίση χρέους. Άρα το πρώτο για την Αριστερά είναι το Πρόγραμμα ανασυγκρότησης και μετασχηματισμού της Οικονομίας, της Κοινωνίας, του Κράτους, της Διοίκησης και ως μέσο για την υλοποίησή του, μαζί με πολλά άλλα, είναι και μια παρέμβαση στο επίπεδο του χρέους. Και βέβαι, όταν λέω πρόγραμμα, εννοώ το κίνημα και την κοινωνική και πολιτική πλειοψηφία που θα το εφαρμόσει.
Δεύτερη Αρχή. Ποια είναι η διαχωριστική γραμμή, ποια είναι η αριστερή πολιτική; Η παύση πληρωμών, η διαγραφή, η αναρρύθμιση, η αναδιαπραγμάτευση. Πού είναι το αριστερό; Διότι εδώ έχουμε το εξής πρόβλημα: οι ίδιες προτάσεις, χονδρικά, διατυπώνονται και από το χώρο της Αριστεράς και από το χώρο της νεοφιλελεύθερης δεξιάς. Π.χ. ο κ. Ανδιανόπουλος. Νομίζω λοιπόν ότι η διαχωριστική γραμμή πρέπει να τεθεί όχι τόσο στο είδος της ρύθμισης που θα γίνει στο επίπεδο του χρέους όσο στο σχέδιο στο οποίο θα εντάσσεται η όποια ρύθμιση. Δηλαδή, μπορεί να δούμε ρύθμιση - και να μην μας κάνει εντύπωση - που να περιλαμβάνει ακόμη και διαγραφή του χρέους και να εντάσσεται σε ένα πολιτικό σχέδιο αναθεμελίωσης στην Ελλάδα ενός καπιταλισμού σε πιο άγρια νεοφιλελεύθερη βάση. Υπήρξε το σχέδιο Μπράντι διεθνώς το ’89 το οποίο προέβλεπε αναστολή πληρωμών, διαγραφή μέρους, μείωση επιτοκίων, αλλά ήταν δώρο στις ελίτ διαφόρων υπερχρεωμένων χωρών για να μπορέσουν να εδραιώσουν τη θέση τους. Άρα το αριστερό προσδιορίζεται από το συνολικό σχέδιο το οποίο υπηρετείται και από μια πολιτική χρέους και όχι αυτόνομα η α΄ ή β΄ ρύθμιση.
Τρίτη Αρχή. Το δημόσιο χρέος δεν είναι οικονομικό μέγεθος, απλός αριθμός, είναι σχέση κοινωνική, σύνθετη και ασύμμετρη. Ασύμμετρη με την έννοια ότι απ’ τη μια μεριά έχεις τους παγκόσμιους δανειστές ενωμένους μέσω θεσμών όπως είναι το ΔΝΤ και οι αγορές ομολόγων, κ.τ.λ. και από την άλλη έχεις τους οφειλέτες φτερό στον άνεμο, κάθε χώρα μόνη της. Δεύτερο, τα spreads αυξάνουν όχι μόνο λόγω των εσωτερικών προβλημάτων μιας χώρας. Στην Ελλάδα αυξήθηκαν όχι τόσο λόγω αύξησης του ελλείμματος αλλά κυρίως λόγω αύξησης του παγκόσμιου κινδύνου. Άρα από τη μια έχεις έναν ανεξέλεγκτο παγκόσμιο κίνδυνο, από την άλλη έχεις προσπάθεια και απαίτηση εθνικής διαχείρισης αυτού του κινδύνου μέσα σε περιορισμένα εθνικά πλαίσια. Επομένως θεωρώ την Τρίτη αρχή, ειδικά για την Αριστερά, σημαντική. Και η αρχή αυτή είναι ότι το ζήτημα του χρέους και της διεκδίκησης μιας δίκαιης ρύθμισής του, πρέπει να τεθεί ως ένα διεθνές αίτημα και να αφορά όχι μόνο στην Ελλάδα, αλλά σε όλες τις χώρες που έχουν ή θα αντιμετωπίσουν ανάλογο πρόβλημα.
Τέταρτη Αρχή. Αυτή είναι πρώτη σε σημασία: διαφάνεια και δημοκρατία. Ποιος αποφασίζει; Όλες αυτές οι αποφάσεις εμπεριέχουν ρίσκα. Ποιος αναλαμβάνει την ευθύνη; Τι διαπραγματεύεται αυτή τη στιγμή η κυβέρνηση με το Δ.Ν.Τ.; Τι συζητείται πίσω από τις πόρτες των Υπουργείων, τι όροι συνομολογούνται; Τι συμβόλαια υπογράφονται και με ποιο δικαίωμα δημοκρατικό το κάνει αυτό η κυβέρνηση; Με ποια νομιμοποίηση; Με ποια έγκριση του λαού το κάνει; Με βάση αυτό μπορούμε και εμείς, μπορεί κανείς να ζητήσει διάφορες μορφές έκφρασης της βούλησης του λαού. Μια μορφή τέτοια μπορεί να είναι το δημοψήφισμα. Αλλά πέρα από το δημοψήφισμα τίθεται ένα θέμα δημοκρατίας, όχι μόνο στο εθνικό επίπεδο.

* Απόσπασμα από Ομιλία σε εκδήλωση Πανεπιστημιακών Συνασπισμού για την οικονομική κρίση, την Παρασκευή το βράδι. Η ευθύνη της απομαγνητοφώνησης είναι
της «Εποχής»