Του Πάσχου Μνδραβέλη
Στη θεολογία υπάρχει κάποιος που «τα πάντα εν σοφία ποιεί», με τις αγορές τα πάντα είναι καλά καμωμένα.
Οι πιστοί κάθε δόγματος έχουν λύσει διά παντός το πρόβλημα της πραγματικότητας. Εχουν ένα αλάνθαστο εργαλείο εξήγησης. Τα πάντα είναι βούληση Θεού. Το ίδιο και τα αντίθετά τους. Εχει καλό καιρό; Είναι ευλογία Θεού. Εχει πλημμύρες και καταστροφές; «Ο Κύριος μάς τιμωρεί». Με τον Θεό δεν μπορείς να είσαι ποτέ σίγουρος. Μπορεί να ζεις κατά τας Γραφάς και παρ' όλα αυτά ο Θεός να σε «δοκιμάζει». Η Βίβλος είναι γεμάτη τέτοια παραδείγματα. Η προβλεψιμότητα κάθε μεταφυσικού δόγματος είναι μηδενική. Το διαλαλούν εξάλλου και οι πιστοί του: άγνωσται αι βουλαί του Κυρίου...
Το πρόβλημα της μηδενικής προβλεψιμότητας είναι το πρώτο κοινό της θεολογίας με τις διεθνείς χρηματαγορές. Οσοι προσπάθησαν να κάνουν επιστήμη με την κίνηση των αγορών κάηκαν. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα των Robert C. Merton και Myron S. Scholes, που πήραν βραβείο Νομπέλ για τη θεωρία της μακρόχρονης διαχείρισης κεφαλαίων και χρεοκόπησαν μόλις την εφάρμοσαν.
Το δεύτερο κοινό με τη θεολογία είναι η εκ των υστέρων εξήγηση-δικαιολόγηση της πραγματικότητας. Στην ελληνική περίπτωση, τα ακούσαμε όλα. Σύμφωνα με τις ex post (και διαδοχικές) εκτιμήσεις, το επιτόκιο διαφοράς δανεισμού της Ελλάδος από τη Γερμανία παραμένει υψηλό, διότι: α) οι αγορές ήθελαν μέτρα που δεν ελήφθησαν, β) τα μέτρα ελήφθησαν, αλλά οι αγορές ξέρουν ότι δεν εφαρμόστηκαν, γ) τα μέτρα εφαρμόστηκαν, αλλά οι αγορές φοβούνται ότι μπορεί να ακυρωθούν από τις κοινωνικές αντιδράσεις, δ) τα μέτρα μπορεί να μην ακυρωθούν από τις αντιδράσεις, αλλά οι αγορές είναι διστακτικές διότι η εφαρμογή τους θα οδηγήσει την ελληνική οικονομία σε ύφεση.
Το μόνο σίγουρο με τις αγορές είναι ότι και οι δικές τους «βουλαί» είναι άγνωστες. Μπορεί να υπεραντιδράσουν σε ένα δημοσίευμα για δανεισμό της Ελλάδος από την Κίνα και να παραμείνουν απαθείς σε μέτρα που οι θεολόγοι των αγορών τα θεωρούν ζωτικής σημασίας. Οπως θα έλεγε και ο ευαγγελιστής «στενή η πύλη και τεθλιμμένη η οδός η απάγουσα εις την ζωήν, και ολίγοι εισίν οι ευρίσκοντες αυτήν» (Ματθαίος ζ΄ 14).
Το τρίτο κοινό είναι η απουσία κριτηρίων ελέγχου των τελικών αποτελεσμάτων. Στη θεολογία υπάρχει κάποιος που «τα πάντα εν σοφία ποιεί», με τις αγορές τα πάντα είναι καλά καμωμένα. Το ερώτημα που δεν μπαίνει είναι: για ποιους; Το σύστημα δικαιολογείται όλο και πιο αυτοαναφορικά. Ακόμη και οι κρίσεις του θεωρούνται εξυγιαντικές, ανεξαρτήτως των εξωγενών αποτελεσμάτων.
Η αγορά υπήρξε μία από τις μεγαλύτερες κατακτήσεις της ανθρωπότητας. Επέτρεψε στα άτομα να ανταλλάσσουν προϊόντα, αντί να σφάζονται γι' αυτά. Αυτό όμως που σήμερα βαφτίζουμε «αγορές» κινείται όλο και περισσότερο στο χώρο της συμβολικής οικονομίας. Δεν ανταλλάσσονται πλέον πραγματικά προϊόντα, ανταλλάσσονται εκτιμήσεις για τα προϊόντα και ασφαλιστήρια συμβόλαια για τις οικονομίες. Εχει αναπτυχθεί ένας πλανητικός τζόγος με τα παράγωγα, τα οποία αφρόνως συνδέθηκαν με την πραγματική οικονομία επιτρέποντας στις τράπεζες καταθέσεων να ποντάρουν τις αποταμιεύσεις των καταθετών τους.
Το σύστημα πλέον κινείται με απίστευτες ταχύτητες και έχει ξεφύγει από κάθε έλεγχο, ακόμη και της λογικής. Κι αυτό δεν είναι καν το χειρότερο. Εμείς, μπήκαμε εθελοντικά στο μάτι αυτού του χαοτικού συστήματος· δανειζόμενοι αφρόνως, οδηγήσαμε το αυτοκίνητο πάνω στις ράγες. Και τώρα δεν ξέρουμε τι να πρωτοπληρώσουμε...
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα «Καθημερινή» στις 3.4.2010
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
2 σχόλια:
Συμφωνώ απόλυτα.
Οι αγορές είναι ένα εξαιρετικά πολύπλοκο, χαοτικό σύστημα, που η πρόβλέψή του -ιδιαίτερα σε βάθος χρόνου- είναι αδύνατη.
Και γελάω με τους νέους -μετάτην κρίση- γκουρού, όπως ο Ρουμπίνι, που -υποτίθεται ότι- προέβλεψε την κρίση, ενώ υσιαστικά ήταν μιά απόλυτα τυχαία πρόβλεψη που "επαληθεύτηκε"!
Νομίζω η πρόβλεψη είναι η ουσία της οικονομικής επιστήμης. Όμως όχι με την έννοια πόσο θα είναι η ισοτιμία ευρώ/δολαρίου μετά από 3 μήνες, ούτε πόσο θα έχει η μετοχή της Coca Cola ή πότε ακριβώς θα ξεσπάσει μια κρίση. Η πρόβλεψη, κατά την άποψη μου, έχει σημασία όσον αφορά στους στόχους της οικονομικής πολιτικής. Για παράδειγμα ο Κέυνς «προέβλεψε» ότι λόγω των πολλαπλασιαστών η επεκτατική δημοσιονομική και νομισματική πολιτική θα βγάλει τις αναπτυγμένες χώρες από την μεγάλη ύφεση του ’30. Ανάλογα έχει τη δική της σημασία η «πρόβλεψη» του Friedman ότι η αύξηση της νομισματικής κυκλοφορίας αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει σε αύξηση του πληθωρισμού.
Όσον αφορά στο άρθρο σημειώνω ότι οι Merton και Scholes προσπάθησαν να κάνουν «τζογαδόρικες» προβλέψεις και για αυτό απέτυχαν. Και για αυτό συμφωνώ ότι όποιοι κάνουν τέτοιες προβλέψεις και πέφτουν μέσα σε μεγάλο βαθμό είναι τυχαίο.
Ο Roubini όμως επειδή τον παρακολουθώ χρόνια (από το 1998 που άρχισε να ασχολείται με την κρίση στην Ν.Α. Ασία) δεν έκανε τέτοιου είδους πρόβλεψη. Είπε -ενώ επικρατούσε ένα κλίμα ευφορίας- ότι η κατάσταση με την αγορά ακινήτων στις Η.Π.Α. φθάνει στο απροχώρητο και ότι οι τιμές θα πέσουν βίαια. Δεν μπορεί η Ασία να χρηματοδοτεί την κατανάλωση και τις φούσκες των ακινήτων για πολύ ακόμα. Αυτό δεν έχει να κάνει με την πρόβλεψη όπως την εννοεί εδώ ο Μανδραβέλης, αλλά με κάποιες ανισορροπίες οι οποίες θα πρέπει να επισημαίνονται από τους οικονομολόγους.
Άλλο πραγματική οικονομία και άλλο χρηματιστική φούσκα.
Δημοσίευση σχολίου